https://en.wikipedia.org/wiki/Tomás_Maldonado
Wprowadzenie
Wśród przedstawicieli dyscyplin naukowych zajmujących się komunikacją daje się ostatnio zaobserwować rosnący niepokój.Wielu spośród nich uskarża się na rozbieżność istniejącą z jednej strony pomiędzy coraz bardziej naglącą koniecznością, a z drugiej strony wzrastającą trudnością w zakresie ustanowienia interdyscyplinarnych związków. Czynnikiem najbardziej utrudniającym powstanie tych związków jest mnogość używanych modeli komunikatywnych. Obecnie istnieje tak duża ilość modeli czy też specjalnych terminologii, jak duża jest ilość dyscyplin, które podjęły badania nad komunikacją.
Jeszcze do niedawna nie mogło być zastrzeżeń przeciwko istnieniu rozmaitych modeli komunikatywnych. Komunikacja – określona tym lub innym pojęciem – była przez wieki całe przedmiotem spekulacji bez żadnych empirycznych lub eksperymentalnych tradycji. Reakcją na ten stan rzeczy było powstanie dyscyplin naukowych, które w zdecydowany sposób różniły się między sobą zarówno terminologią jak i stosowanymi metodami. Obecnie jednak rozmaitość modeli komunikatywnych nie ulega dalszemu pomnożeniu. Nie chodzi tylko o to, że nagle odkryto konieczność określenia przedmiotu tych dyscyplin – każdy bowiem rozumie, że na przykład z odmiennych powodów interesuje się zjawiskami komunikacji ergonomista, a z odmiennych socjolog – ale również zorientowano się, że przedmioty badań poszczególnych dyscyplin zajmujących się komunikacją objęte są tym samym, jednym systemem. Jednakże fakt, że przedmiot każdej z tych dyscyplin nie jest już rozpatrywany w izolacji od innych i że każda dyscyplina naukowa stara się określić swoje miejsce w ogólnym kontekście systemu spowodował, że konflikt pomiędzy różnorodnymi modelami komunikatywnymi nieoczekiwanie się zaostrzył. W tym właśnie momencie różne modele zaczęły ze sobą kolidować. Te nieporozumienia i kolizje stają się szczególnie gwałtowne, gdy przedstawiciele różnych dyscyplin mają okazję do osobistej wymiany poglądów.
Na zjazdach naukowych nierozwiązalnymi okazują się często głównie problemy terminologiczne. Wynikiem tego jest wzajemne niedowierzanie i nietolerancja. Matematycy oskarżają lingwistów statystycznych o matematyczną amatorszczyznę, a lingwiści robią wymówki teoretykom informacji i logikom matematycznym za to, że uwzględniają w swoich rozważaniach jedynie osiągnięcia nauki i filozofii z okresu ostatniego stulecia i używają specyficznie lingwistycznych terminów w mylącym znaczeniu. „Lingwiści – zauważył ironicznie Herdan na ósmym międzynarodowym kongresie lingwistów w Oslo w 1958 roku – są często zbyt skromni pod tym względem i chętnie przyznają, że chcą pozostawić matematykę matematykom. Matematycy nie zawsze są tak skromni: uważają oni, że skoro mówią jakimś językiem, to są również uprawnieni do mówienia o samym języku” 1958.
Proponowana terminologia jest wkładem do podejmowanych przez ponad dwadzieścia lat wysiłków zunifikowania, lub przynajmniej zbliżenia do siebie, różnorodnych modeli dotyczących komunikacji. Kształtowała się ona na seminariach z zakresu semiotyki w Hochschule fuer Gestaltung w Ulm, w okresie od 1957 do I960 roku. Punktem wyjścia dla tych interdyscyplinarnych studiów były prace C. W. Morrisa. Tego wpływowego przedstawiciela amerykańskiej filozofii naukowej można uważać za jednego z twórców współczesnej semiotyki. Był jednym z pierwszych, którzy z powodzeniem systematyzowali semiotyczne komunikowanie.
Na międzynarodowym kongresie filozofii naukowej (Paryż, rok 1935) C. W. Morris wskazał na konieczność ustanowienia wspólnych więzi między wszystkimi dyscyplinami zainteresowanymi problemem znaczenia. Zadania tego powinni się podjąć przedstawiciele semiotyki (teorii znaków).
Nie ulega wątpliwości, że nie jest to zadanie łatwe. W zasadzie bowiem unifikacja powinna by dotyczyć tak różnych systemów jak teoria symbolizmu (Cassirer, Ogden, Richards, Gaet- schenberger), psychologia socjobiologiczna (Mead), pragmatyzm (Peirce, James, Dewey), behawioryzm (Watson, Tolman, Hüll), neopozytywizm) Schlick, Neurath, Camap), Polska Szkoła Logiki (Łukasiewicz, Chwistek, Tarski, Kokoszyńska), socjologia wiedzy (Mannheim), lingwistyka (Jaspersen, Sapir) oraz antropologia kulturowa (Malinowski). Ogólnie rzecz biorąc propozycja Morrisa została przychylnie przyjęta, zwłaszcza przez neopozytywistów, którzy widzieli w niej realizację Neurathowskiej idei „jedności nauki”.
W 1938 roku C.W.Morris opublikował artykuł „Foundations of the theory of signs” 1936, a w 1946 roku książkę „Signs, language and behavior”. W pracach tych autor starał się zrealizować własną ideę z 1935 roku. Zacytowana książka Morrisa stała się głównym przedmiotem namiętnych i niekończących się dyskusji. Zgodnie z przewidywaniami szczególnie gwałtowny atak spotkał Morrisa ze strony mentalistów (Ducassa i inni) oraz ontologów (Wild i inni), jak również – a to już było trudniejsze do przewidzenia – ze strony głównych przedstawicieli pragmatyzmu (Dewey, Bentley), behawioryzmu (Wienphaly), filozofii analitycznej (Black) i logików matematycznych (Graham). Morris odpowiedział na te krytyki artykułem „Signs about signs about signs” 1948. W związku z krytycznymi uwagami odnośnie „nieuzasadnionych naukowych aspiracji dotyczących terminologii”, Morris zacytował zdanie ze swojej książki „Signs, language and behavior” – „Terminologia nie jest nauką”. Jest to jedynie instrument, który może być użyty w sposób naukowy. Jednak jak zaznacza Morris, semiotyka (a nie jej terminologia) może się stać nauką, jedynie dzięki wkładowi „wielu specjalistów z wielu różnych dziedzin w ciągu wielu pokoleń”.
Oponenci Morrisa najczęściej atakowali następujące terminy: znak, sygnał, symbol, ikon, interpret, interpretant, desygnat, desygnat, denotat, sygnifikat, sekwencja reakcji, itp. Prezentacja wszystkich argumentów za i przeciw przekraczałaby ramy niniejszego wprowadzenia. Wiele spośród wspomnianych krytyk zostało wziętych pod uwagę przy opracowywaniu przedstawionej terminologii, czego wynikiem jest wykluczenie jednych i modyfikacja innych pojęć proponowanych przez Morrisa. Terminy „znak”, „desygnat”, „denotat” i „ikon” zostały tymczasowo zatrzymane ze względu na ich użyteczność w pewnych, chociaż nie wszystkich przypadkach. Morrisowi zarzucono, że stworzył semiotykę opartą głównie na behawioryźmie, a nie – jak to obiecywał na kongresie paryskim – semiotykę interdyscyplinarną. Ogólnie rzecz biorąc, zarzut ten jest słuszny. Rozwój nauki w ciągu ostatnich piętnastu lat wystarczająco potwierdził jednostronność podejścia C.W.Morrisa. Współczesna semiotyka może w dużym stopniu utrzymywać swoją pierwotną behawiorystyczną strukturę, równocześnie jednak powinny być czynione wysiłki zrealizowania tego interdyscyplinarnego programu w szerokim zakresie.
Proponowana terminologia jest krokiem w tym .właśnie kierunku. Wykorzystano w niej zmodyfikowane terminy Morrisa, a także osiągnięcia różnych, często bardzo od siebie odległych dyscyplin, takich jak lingwistyka, teoria informacji, gramatologia, psychologia społeczna, retoryka, teoria nauki, logika matematyczna i ergonomia.
Gdy definicja cytowana jest dosłownie lub bez zmiany znaczenia, cyfra ze znakiem = w nawiasie kwadratowym stanowi odnośnik do odpowiedniej pozycji w bibliografii. Znak + umieszczony za cyfrą w nawiasie kwadratowym wskazuje, że dany termin został wzięty od cytowanego autora, ale przypisano mu w glosariuszu znaczenie nieco lub zupełnie odmienne, W stosunku do najczęściej używanych terminów – „znak”, „referent”, sygnał”semiotyka” i „komunikacja” – nie stosowano powyższych oznaczeń. Znak > przed pojęciem odnosi do jego definicji znajdującej się w tym słowniku.
Pojęcia i definicje.
Agregat znaków – Sign aggregate.
Kombinacja przynajmniej dwóch >znaków podstawowych.
Np. napisany wyraz złożony z >grafemów.
Alfabet – Alphabet.
Rodzaj >zasobu znaków, tzn. skończonego zbioru znaków podstawowych.
Znaki podstawowe alfabetu oznaczają dźwięki (>grafem). Mogą one zgodnie z pewnymi regułami, być układane w agregaty znaków, czyli mówione lub pisane słowa. W teorii informacji termin alfabet używany jest synonimicznie z terminem „zasób znaków”.
Bodziec – Stimulus.
Energia fizyczna mogąca oddziaływać na żywy organizm jako zakłócenie. Bodziec powoduje reakcję fizjologiczną w organizmie, która niekoniecznie musi być odpowiedzią [47=].
Denotat – Denotatum.
Znak ma swój denotat jedli oznaczony referent realnie istnieje [44=].
(>desygnat).
Denotować Denote.
Znak denotuje swój >denotat.
Desygnat – Designatum.
Rodzaj lub klasa przedmiotów, do których znak daje się zastosować. Desygnat jako klasa przedmiotów może zawierać wiele elementów, jeden element lub nie zawierać żadnego elementu. W tym ostatnim przypadku znak nie ma denotatu. Wszystkie znaki muszą mieć desygnaty, lecz nie muszą mieć denotatów [44=]
Desygnować – Designate.
Znak desygnuje swój >desygnat.
Diachroniczna – Diachronical.
Metoda badawcza, która analizuje znaki retrospektywnie i prospektywnie uwzględniając historyczny wymiar.
Diagram – Diagram.
Podklasa >logogramu. Wizualny znak językowy nie oparty na ikonicznej reprezentacji (>ikon) [25+]. Na przykład znak §.
Dyferencjał semantyczny – Semantic differential.
Eksperymentalna metoda ilościowego badania odmian znaczenia, szczególnie w komunikacji werbalnej. Służy ona do określenia konotacyjnej komponenty znaku [50+].
(>znaczenie).
Emblemat – Emblem.
(>symbol).
Ergonomia – Ergonomics.
Nauka stosowana badająca zachowanie człowieka w systemach człowiek – maszyna, formułująca dyrektywy odnośnie projektowania urządzeń pomiarowych w celu zoptymalizowania wejścia receptorycznego i wejścia motorycznego operatora. Wyniki i metody eksperymentalne ergonomii mogą być – w bardzo dużym zakresie – stosowane w analizie projektowania systemów człowiek-produkt.
Fonem – Phonem.
Najmniejsza diakrytyczna jednostka językowa, określająca znaczenie słowa. Ogół fonicznych właściwości, dzięki którym dźwięk języka różni się od innych dźwięków, w takim zakresie, w jakim różnicuje znaczenie słów [67=].
Fonetyka – Phonetics.
Badania nad fizycznymi i fizjologicznymi aspektami dźwięków mowy, niezależnie od ich funkcji semantycznej.
Fonografia – Phonography.
Pismo, którego znaki zastępują dźwięki mowy. (>logografia).
Fonogram – Phonogram.
Znak, którego referentem jest dźwięk mowy.
Fonologia – Phonology.
Badania nad semantycznymi funkcjami dźwięków mowy.Grafem – Graphem.
Najmniejsza, autonomiczna. niepodzielna dalej jednostka pisma oznaczająca dźwięk. Z grafemów składa się >alfabet.
Gramatologia – Grammatology.
Nauka o piśmie.
Ikon – Icon.
Znak posiadający podobieństwo i analogie ze swoim referentem [52=],
[47=], [44=], [16=]. Cechy podobieństwa i analogii pomiędzy znakiem i referentem mogą być odkryte na poziomie empirycznym i interpersonalnym. Np. fotografia jest ikonem referenta.
Ikoniczność – Iconicity.
Stopień podobieństwa i analogii pomiędzy znakiem i referentem.
Informacja (>przekaz).
Intencja – Intention.
Intencją znaku jest denotowany lub desygnowany referent. Np. intencją predykatu „niebieski” jest właściwość Niebieski [13=].
Interpretator – Interpret.
Organizm, dla którego coś jest znakiem [47=] .
Inwentarz znaków – Sign inventory.
Skończony zbiór >znaków podstawowych. Jedna z charakterystyk >systemu znaków.
Język – Language.
Społecznie ustanowiona, usystematyzowana całość dźwięków mowy. Malarstwo. muzyka, formuły logiczne, świetlne znaki drogowe powinny być uważane za struktury znakowe lub >systemy znaków, a nie za język. W teorii informacji, logice matematycznej i estetyce termin „język” jest używany synonimicznie z terminem „system znaków”.
Kod – Code.
Transpozycja jednego systemu znaków do innego systemu ze względów technicznych, ekonomicznych lub ze względu na bezpieczeństwo.Komponent konotacyjny – Connotative component.
(>znaczenie).
Komponent referencyjny – Referential component.
(>znaczenie).
Komunikacja – Communication.
Proces emitowania, przyjmowania i użytkowania informacji niesionych przez sygnały, które są weryfikowalne fizycznie, chemicznie lub biologicznie, Proces ten zakłada istnienie dwóch komunikujących się partnerów, nawet – w przypadku komunikacji indywidualnej – gdy nadawca i odbiorca są identyczni.
Komunikacja może być klasyfikowana ze względu na rodzaj użytych środków i zamierzonych celów: >komunikacja perswazyjna i >komunikacja operacyjna, lub zgodnie z rodzajem komunikujących się partnerów: >komunikacja interindywidualna (komunikacja ludzka: człowiek – człowiek; komunikacja zwierzęca: zwierzę – zwierzę), >komunikacja ergonomiczna (człowiek – maszyna; człowiek – produkt), >komunikacja indywidualna (organizm sam z sobą), komunikacja międzymaszynowa (maszyna – maszyna).
Komunikacja dwustronna – Bilateral communication.
Proces komunikacyjny pomiędzy dwoma aktywnymi źródłami, czyli emitującymi znaki partnerami w łańcuchu komunikacyjnym, Istnieje tutaj zgoda pomiędzy partnerami odnośnie znakowej funkcji sygnałów(>komunikacja jednostronna).
Komunikacja ergonomiczna – Ergonomie communication.
Proces komunikacyjny pomiędzy człowiekiem i maszyną, jako odpowiednio: nadawcą i odbiorcą znaków.
Komunikacja indywidualna – Individual communication.
Organizm odbiera wzorce bodźców produkowane przez siebie samego. Np. mowa wewnętrzna.
Komunikacja interindywidualna – ,Interindividual communioation.
Proces komunikacyjny pomiędzy przynajmniej dwoma jednostkami, jako odpowiednio nadawcą i odbiorcą sygnału lub sygnałów.
Komunikacja jednostronna – Unilateral communication.
Proces komunikacyjny, w którym tylko jeden partner łańcucha komunikacyjnego jest aktywny, tzn. emitujący sygnały. Źródło sygnałów emituje sygnały, które są odbierane przez interpretatora. Jeśli źródło sygnałów jest ożywione, to taki proces komunikacyjny nazywa się „diagnozą”.
Jeśli źródło jest nieożywione proces komunikacyjny nazywa się „obserwacją”. W przeciwieństwie do >komunikacji dwustronnej nie istnieje tutaj konwencjonalizacja odnośnie funkcji znakowej sygnałów [39=].
Komunikacja ludzka – Human communication.
Proces komunikacji pomiędzy przynajmniej dwoma ludzkimi partnerami, jako odpowiednio nadawcami i >odbiorcami znaków.
Komunikacja międzymaszynowa – Intermachine communication.
Proces komunikacyjny pomiędzy maszynami jako odpowiednio nadawcami i odbiorcami sygnału lub sygnałów.
Komunikacja operacyjna – Operative communication.
(zwana również komunikacją instrumentalną). Proces komunikacyjny mający na celu wywołanie pewnego zachowania w formie działania, w którym oceniająca i emotywna postawa nadawcy jak również odbiorcy nie odgrywa roli decydującej. Np. zachowanie operatora przy urządzeniach kontrolnych.
Komunikacja perswazyjna – Persuasive communication.
Proces komunikacyjny, którego celem jest wpłynięcie na zachowanie interpretatora, przy czym emotywne i oceniające postawy nadawcy jak i również odbiorcy odgrywają decydującą rolę. Np. mowa wyborcza.
Kontekst – Context.
Zbiór zdarzeń, sytuacji lub znaków ułatwiających interpretację jakiegoś znaku.
Logografia – Logography.
Pismo, w którym pojedyncze słowa są reprezentowane przez pojedyncze znaki bez uwzględnienia dźwiękowego charakteru słów. W porównaniu z >piktografią, jako wczesnym stadium pisma, logografia charakteryzuje się większym stopniem podzielności kompleksu znaków, wyższym stopniem jednoznaczności i wyższym stopniem stabilności [25+I.
Logogram – Logogram.
Wizualny znak językowy referenta, nie uwzględniający wymiaru dźwięku mowy. Podklasy: diagram oraz piktogram [25+].
Model komunikatywny – Type of discourse.
Ograniczony >system znaków, w którym adekwatne są tylko niektóre definicje. Zamknięty system znaków, przy pomocy którego można prowadzić badania [46=].
Morfem – Morphem.
Najmniejsza jednostka znaczeniowa związana ze słowem. Np.”kot” w: „kot-y”, „kot-ów”.
Mowa – Speech.
Konkretne wykorzystanie —> języka.
W akcie mowy realizuje się abstrakcyjny język [59=].
Nadawca – Emitter.
Aktywny, tzn. emitujący znaki partner w łańcuchu komunikacyjnym.
Odbiorca – Receiver.
Bierny, tzn. odbierający znaki partner w łańcuchu komunikacyjnym.
Oznacznik – Asslgn.
Wzorzec bodźców, z którego referentem interpretator zaznajamia się za pośrednictwem innych znaków [50=].
(>oznaka).Oznaka – Comsign.
Wzorzec bodźców, z którego referentem interpretator zaznajamia się bez pośrednictwa innych znaków [50=].
(>oznacznik).
Piktografia – Pictography.
Wczesne stadium pisma, w którym >ikony, bez związku ze słowami mówionymi reprezentują złożone zdania, których nie można podzielić na znaki autonomiczne. Znaki nie reprezentują słów lub dźwięków, lecz całościowe kompleksy znaczeniowe. Piktografia ma charakter niesemantyczny.
Piktogram – Pictogram.
Ikoniczny >logogram (>ikon).
Np. schematyczna sylwetka człowieka używana przy obrazowaniu danych statystycznych.
Pismo – Writing.
System znaków wizualnych służących do czasowego utrwalania i przestrzennej transmisji >języka. Istnieją trzy typy pisma: >logografia, >sylabografia, i >fonografia.
>Piktografia nie jest w pełni rozwiniętym pismem, dlatego może być uważana tylko za wczesne stadium pisma.
Pragmatyka – Pragmatica.
Gałąź semiotyki badającą pochodzenie, używanie I wpływ znaków, tzn. relacje pomiędzy znakiem i interpretatorem [44=].
Przekaz (komunikat) – message (information).
Uporządkowany wybór znaków ze skonwencjonalizowanego zbioru znaków, mający na celu wpływanie na zachowanie interpretatora poprzez transmisję lub magazynowanie tych znaków.
Quasi-symbol – Quasi-symbol.
(>symbol).
Redundacja pusta – Empty redundancy.
Wzrost kosztu sygnału wewnątrz łańcucha sygnałowego lub zestawu sygnałów bez wpływu na zmniejszenie możliwości błędów lub szumu.[36=], [39=], Np. podkreślenie wszystkich wierszy tekstu.
Redundacja wspomagająca – Supporting redundancy.
Część łańcucha sygnałów, zabezpieczająca przed utratą informacji w czasie transmisji sygnałów. Może to być osiągnięte trzema sposobami: a. Poprzez rodzaj wzorca i szyk tej samej reprezentacji znaków, b. Powtórzenie sekwencji znaków przy pomocy odmiennych, lecz równoważnych sygnałów, np. transmisja informacji wzrokowej i napisanej, c. Przedstawienie przekazanego już zdania przy pomocy innych znaków dotyczących tego samego referenta, np. „Rzym” i „miasto na siedmiu wzgórzach” [36=], [39=].
Referencja – Reference.
Na poziomie molekularnym: właściwość znaku lub agregatu znaków, podkreślająca pewne właściwości referenta. Służy do charakterystyki synonimów
[22+], [49+] (>znaki synonimiczne). Na poziomie molarnym: właściwość systemu znaków, zwłaszcza językowych, polegająca na podziale organizowaniu i artykulacji szeregu przedmiotów [71+].
Referent – Referent.
To, co jest desygnowane lub denotowane przez znak. Zbiór referentów ma dwie podklasy: >desygnaty i >denotaty.
Retoryka – Rhetoric.
Badania nad procedurami perswazyjnymi używanymi w ludzkiej komunikacji, czyli badania nad ukierunkowanymi procesami komunikacyjnymi, które mają na celu spowodowanie pewnego zachowania u odbiorcy informacji, w której zainteresowany jest nadawca [10+].
Semantyka – Semantics.
Gałąź semiotyki badająca związki pomiędzy znakami i referentami [44=].
Semiotyka – Semiotics.
Nauka o znakach. Dzieli się na: >syntaktykę, >semantykę i >pragmatykę [44=].
Semioza – Semiosis.
Proces, w którym coś jest znakiem dla organizmu. Jest to przedmiot badań semiotyki [44=].
Sens – Sense.
Referencja na poziomie molekularnym.
(>referencja).
Słowo – Word.
Najmniejsza jednostka znaczeniowa realizowana przez >fonemy, jednostka mogąca mieć różne miejsce w zdaniu. >Agregat znaków złożony jest z >fonemów, a te z kolei z >grafemów.
Struktura – Structure.
Formalny układ relacji uporządkowania.
Sygnał – Signal.
Stan energetyczny o charakterze dyskretnym transmitowany z jednego systemu fizycznego do drugiego. Sygnał może stać się nośnikiem funkcji znakowej. Sygnały, w których informacja zawarta jest tylko we współrzędnych przestrzennych, nazywa się konfiguracjami. Sygnały, w których nośniki informacji uwzględniają odpowiednio współrzędne czasowe i przestrzenne, nazywa się procesami (lub zdarzeniami). Sygnały służą do wysyłania i przechowywania informacji [39=].
Symbol – Symbol.
Podklasa znaków. Symbol jest znakiem który powstaje w taki sposób, że pierwotny referent znaku zostaje odsunięty od tego znaku formalnie za pośrednictwem referenta wtórnego )symbol pośredni) lub tak, że pierwotna funkcja przedmiotu lub czynności zostaje zastąpiona przez wartość i ta staje się funkcją znaku (symbol bezpośredni). Zasadniczo wszystkie znaki mogą stać się symbolami w wyniku konwencjonalizacji danego znaku. W ten sam sposób każdy akt lub przedmiot może stać się symbolem w kontekście społecznym. Jeśli symbol służy orientacji w społecznym systemie kontroli, nazywa się „symbolicznym wskaźnikiem”. Np. Rolls-Royce jest symbolicznym wskaźnikiem pewnego statusu społecznego. Symbole funkcjonują jako niezastąpione i najważniejsze środki kształtowania podstawowych wzorców i społecznego zachowania, gwarantując jego ciągłość [51=]. Znaki stające się symbolami znajdują się na jednym z trzech poziomów procesu kształtowania się symbolu: (a.) Quasi-symbo- le. Relacja znaku do jego pierwotnego referenta jest zatracana i rozszerzona przez jeszcze nieustalone odniesienie do wtórnego referenta, (b.) Symbole. Połączenie znaku z jego wtórnym referentem staje się bardziej zinstytucjonalizowane,
(c.) Emblematy. Pierwotny referent znaku jest niemal zupełnie ukryty, a jego miejsce odpowiednio zajmuje referent wtórny. W ten sposób osiągnięty zostaje najwyższy stopień zinstytucjonalizowania i krystalizacji symbolu [34+].
Symptom – Symptom.
Znak „czego”. Istnieje przyczynowa „niekonwencjonalna” relacja pomiędzy znakiem i referentem. Np. chmury są znakami (symptomami) deszczu.
Synchroniczna – Synchronic.
Metoda badawcza analizująca znaki ze względu na ich funkcję w grupie społecznej w pewnym historycznym okresie.
Syntaktyka – Syntaotics.
Gałąź semiotyki rozpatrująca stosunki pomiędzy znakami [44=].
System znaków – Sign system.
Strukturalna właściwość >zespołu znaków. System znaków jest charakteryzowany przez: (a.) >zasób znaków, (b) prawa, zgodnie z którymi >znaki podstawowe mogą być układane w agregaty znaków.
Szum – Noise.
Zakłócania docierające z zewnątrz do kanału komunikacyjnego. Przeszkadzają one w transmisji sygnałów.
Tekst – Text.
Zespół znaków składający się ze słów.
Uniwersum komunikowania – Universe
of discourse.
Ogół różnorodnych >wzorców porozumiewania się.
Uzurpacja symbolu – Symbollc Usurpation.
Proces nielegalnego przywłaszczania symboli. Jeśli jednostka lub grupa posiada aspiracje osiągnięcia wyżej cenionej pozycji społecznej i wyraża się to przywłaszczeniem i używaniem symboli związanych z tą właśnie pozycją społeczną, zachowanie takie jest nazwane „uzurpacją symbolu” [3=].
Zakres – Extension.
Zakresem znaku jest klasa referentów do których dany znak daje się zastosować. Np. zakresem predykatu „niebieski” jest klasa przedmiotów niebieskich[13=].
Zasób znaków – Sign stock.
Zbiór znaków, którym dysponuje komunikujący się partner. >Komunikacja dwustronna zakłada częściowe lub ostatecznie całkowite pokrywanie się zasobu znaków u komunikujących się partnerów [39=].
Zespół znaków – Sign collective.
Zbiór >agregatów znaków. Np. tekst złożony ze zbioru znaków.
Znaczenie – Meaning.
Czasem interpretowane jako użycie znaku lub jego referent. Znaczenie znaku może być określone eksperymentalnie, jeśli znaczenie jest rozumiane jako złożona z nieznanej, lecz skończone! ilości komponentów reakcja [50=]. W ten sposób rozumiane znaczenie jest dwubiegunowe: z jednej strony biegun referencyjny, zwany często również denotacyjnym komponentem znaku – czyli obiektywne „co” znaku; z drugiej strony biegun konotacyjny, zwany również często emotywnym komponentem znaku tzn. subiektywne zachowanie interpretatora w stosunku do referenta reprezentowanego przez znak.
Znak – Sign.
Znak jest zawsze znakiem „dla – czegoś” lub znakiem „czegoś”, co nie jest w danym momencie bodźcem. Determinuje on zachowanie interpretatora w stosunku do tego czegoś [47=]. Znaki są sklasyfikowane zgodnie ze sposobem, w jaki interpretator zaznajamia się z nimi: >oznaka i >oznacznik.
Znak determinujący – Determinative sign.
Dodatkowy znak kwalifikujący lub określający znak ze względu na jego syntaktyczny lub semantyczny charakter.
Znak firmowy – Trade mark.
Znak wizualny o charakterze emblematu, oznaczający zinstytucjonalizowaną relację (relację członkostwa, własności i produkcji). Np. gwiazda Mercedesa (>symbol).
Znaki homonimiczne – Homonymic signs.
Znaki, które mają podobną postać, ale rożne referenty. Znaki homonimiczne wizualne nazywane są „znakami homomorficznymi”, natomiast homonimiczne znaki akustyczne, to „znaki homofoniczne”. Np. „morze” i „może”.
Znak indeksowy – Index sign.
Znak, który nie może być rozumiany poza kontekstem [2=].
Znak interpersonalny – Interpersonal sign.
Znak, którego referent rozpoznawalny jest przez więcej niż jednego interpretatora [47=].
Znak nieindeksowy – Non-index sign.
Znak, który nie zakłada istnienia kontekstu dla jego interpretacji
Znak onomatopeiczny – Onomatopoetic sign.
Znak – ikon. Np. „kukuryku” (>ikon).
Znak osobisty – Personal sign.
Znak, którego referent jest rozpoznawalny tylko przez jednego interpretatora [47=]. Np. węzeł na chustce do nosa.
Znak podstawowy – Basic sign.
Znak, który nie może być podzielony na mniejsze jednostki znakowe bez utraty funkcji znaku. Część >zasobu znaków.
Znaki polisemiczne – Polysemic signs.
Znaki, które mają tę samą postać, lecz odmienne referenty. Np. w Niemczech cylinder kominiarza wskazujący na zawód i cylinder ubierany przy okazji składania kondolencji.
Znak prozodyczny – Prosodie sign
Znak wizualny przedstawiający dźwiękowe właściwości mowy, takie jak długość, akcent i pauzę. Np,: ? I
Znaki synonimiczne – Synonymic signs.
Znaki, które mają odmienną postać i odmienną referencję, lecz ten sam referent. Np. „morze” i „ocean”.
Wiesław Gdowicz 